Khi cảm xúc cha mẹ dẫn lối: Trẻ học được gì? (Phần 2)

Schoolisting · 2025-01-10T19:56:36+07:00

"Bài vi\\u1ebft này \\u0111\\u01b0\\u1ee3c vi\\u1ebft b\\u1edfi Philip de Ath, Giám \\u0111\\u1ed1c v\\u1eadn hành t\\u1ea1i Schoolisting.Nguy\\u1ec5n Hà Thanh Th\\u1ea3o d\\u1ecbch sang ti\\u1ebfng Vi\\u1ec7t.M\\u1ee5c l\\u1ee5cPh\\u1ea7n 1Chi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 cho cha m\\u1eb9: làm g\\u01b0\\u01a1ng t\\u1ef1 \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúcChi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 cho cha m\\u1eb9: làm g\\u01b0\\u01a1ng v\\u1ec1 s\\u1ef1 c\\u1ea3m thôngK\\u1ebft lu\\u1eadnChi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 cho cha m\\u1eb9: làm g\\u01b0\\u01a1ng t\\u1ef1 \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúcQu\\u1ea3n lý s\\u1ef1 b\\u1ed9c phát c\\u1ea3m xúcHãy nh\\u1edb l\\u1ea1i nh\\u1eefng kho\\u1ea3nh kh\\u1eafc mà c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a b\\u1ea1n s\\u1eafp v\\u1ee1 òa. Có l\\u1ebd con v\\u1eeba t\\u1ea1o nên m\\u1ed9t "tác ph\\u1ea9m ngh\\u1ec7 thu\\u1eadt" trên b\\u1ee9c t\\u01b0\\u1eddng m\\u1edbi s\\u01a1n c\\u1ee7a b\\u1ea1n, ho\\u1eb7c con \\u0111ang tr\\u1ea3i qua l\\u1ea7n bùng n\\u1ed5 c\\u1ea3m xúc th\\u1ee9 ba ch\\u1ec9 trong m\\u1ed9t bu\\u1ed5i sáng. Nh\\u1eefng tình hu\\u1ed1ng này có th\\u1ec3 th\\u1eed thách kh\\u1ea3 n\\u0103ng gi\\u1eef bình t\\u0129nh c\\u1ee7a nh\\u1eefng b\\u1eadc cha m\\u1eb9 dù kiên nh\\u1eabn nh\\u1ea5t.Hi\\u1ec3u và qu\\u1ea3n lý nh\\u1eefng c\\u01a1n bùng n\\u1ed5 c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a b\\u1ea1n là \\u0111i\\u1ec1u vô cùng quan tr\\u1ecdng, \\u0111i\\u1ec1u này không ch\\u1ec9 giúp b\\u1ea1n an tâm h\\u01a1n mà còn h\\u1ed7 tr\\u1ee3 cho s\\u1ef1 phát tri\\u1ec3n c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con. Khi b\\u1ea1n qu\\u1ea3n lý nh\\u1eefng c\\u1ea3m xúc m\\u1ea1nh m\\u1ebd m\\u1ed9t cách lành m\\u1ea1nh, b\\u1ea1n \\u0111ang d\\u1ea1y cho con mình nh\\u1eefng bài h\\u1ecdc cu\\u1ed9c s\\u1ed1ng quý giá v\\u1ec1 \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúc. Hãy th\\u1eed áp d\\u1ee5ng nh\\u1eefng chi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c này khi b\\u1ea1n s\\u1eafp bùng n\\u1ed5 l\\u1ea7n t\\u1edbi.Hít th\\u1edf sâu: Khi b\\u1ea1n c\\u1ea3m th\\u1ea5y quá t\\u1ea3i, hãy hít th\\u1edf sâu ba l\\u1ea7n, \\u0111\\u1ebfm \\u0111\\u1ebfn b\\u1ed1n khi hít vào và tám khi th\\u1edf ra. Hãy bi\\u1ebfn nó thành m\\u1ed9t trò ch\\u01a1i b\\u1eb1ng cách gi\\u1ea3 v\\u1edd b\\u1ea1n \\u0111ang th\\u1ed5i bóng bay ho\\u1eb7c làm ngu\\u1ed9i món súp nóng. Con s\\u1ebd th\\u1ea5y tò mò và có th\\u1ec3 tham gia cùng b\\u1ea1n, bi\\u1ebfn nó thành m\\u1ed9t ho\\u1ea1t \\u0111\\u1ed9ng th\\u01b0 giãn chung.T\\u1ea1o m\\u1ed9t Góc Bình t\\u0129nh: \\u0110\\u1eb7t riêng m\\u1ed9t không gian trong nhà \\u0111\\u1ec3 giúp b\\u1ea1n có th\\u1eddi gian \\u0111\\u1ec3 l\\u1ea5y l\\u1ea1i bình t\\u0129nh. \\u0110\\u1eb7t vào góc này nh\\u1eefng v\\u1eadt d\\u1ee5ng mang l\\u1ea1i c\\u1ea3m giác tho\\u1ea3i mái nh\\u01b0 m\\u1ed9t chi\\u1ebfc g\\u1ed1i m\\u1ec1m ho\\u1eb7c m\\u1ed9t qu\\u1ea3 bóng gi\\u1ea3m c\\u0103ng th\\u1eb3ng. Khi b\\u1ea1n c\\u1ea3m th\\u1ea5y quá t\\u1ea3i, hãy nói v\\u1edbi con, "M\\u1eb9\\/B\\u1ed1 c\\u1ea7n m\\u1ed9t chút th\\u1eddi gian \\u0111\\u1ec3 bình t\\u0129nh l\\u1ea1i. M\\u1eb9\\/B\\u1ed1 s\\u1ebd ng\\u1ed3i trong góc \\u0111\\u1eb7c bi\\u1ec7t c\\u1ee7a mình m\\u1ed9t vài phút." \\u0110i\\u1ec1u này không ch\\u1ec9 giúp b\\u1ea1n \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a mình mà còn th\\u1ec3 hi\\u1ec7n cho con th\\u1ea5y r\\u1eb1ng vi\\u1ec7c th\\u01b0 giãn khi c\\u1ea3m th\\u1ea5y quá t\\u1ea3i là m\\u1ed9t ho\\u1ea1t \\u0111\\u1ed9ng bình th\\u01b0\\u1eddng và lành m\\u1ea1nh.Ngh\\u1ec9 ng\\u01a1i 5 phút: Khi b\\u1ea1n nh\\u1eadn th\\u1ea5y c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a mình dâng trào, hãy nh\\u1edb \\u0111\\u1ebfn s\\u1ee9c m\\u1ea1nh c\\u1ee7a vi\\u1ec7c t\\u1ea1m d\\u1eebng 5 phút. K\\u1ef9 thu\\u1eadt \\u0111\\u01a1n gi\\u1ea3n nh\\u01b0ng hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 này giúp b\\u1ea1n tr\\u1edf l\\u1ea1i tình hu\\u1ed1ng v\\u1edbi tâm trí rõ ràng h\\u01a1n. Ví d\\u1ee5, khi con t\\u1eeb ch\\u1ed1i m\\u1eb7c qu\\u1ea7n áo \\u0111\\u1ec3 \\u0111i h\\u1ecdc, thay vì l\\u1edbn ti\\u1ebfng, b\\u1ea1n có th\\u1ec3 nói, "M\\u1eb9\\/B\\u1ed1 \\u0111ang c\\u1ea3m th\\u1ea5y b\\u1ef1c b\\u1ed9i. M\\u1eb9\\/B\\u1ed1 s\\u1ebd dành n\\u0103m phút \\u0111\\u1ec3 bình t\\u0129nh l\\u1ea1i, sau \\u0111ó chúng ta s\\u1ebd cùng th\\u1eed l\\u1ea1i nhé."Nói chuy\\u1ec7n tích c\\u1ef1c v\\u1edbi b\\u1ea3n thân: Thay th\\u1ebf nh\\u1eefng suy ngh\\u0129 tiêu c\\u1ef1c b\\u1eb1ng nh\\u1eefng suy ngh\\u0129 tích c\\u1ef1c và t\\u1eadp trung vào gi\\u1ea3i pháp. Thay vì "Tôi không th\\u1ec3 ch\\u1ecbu \\u0111\\u1ef1ng \\u0111\\u01b0\\u1ee3c n\\u1eefa", hãy th\\u1eed "\\u0110i\\u1ec1u này th\\u1eadt khó kh\\u0103n, nh\\u01b0ng tôi có th\\u1ec3 v\\u01b0\\u1ee3t qua t\\u1eebng b\\u01b0\\u1edbc m\\u1ed9t." Di\\u1ec5n \\u0111\\u1ea1t nh\\u1eefng suy ngh\\u0129 này thành l\\u1eddi \\u0111\\u1ec3 con có th\\u1ec3 nghe th\\u1ea5y cách b\\u1ea1n t\\u1ef1 \\u0111\\u1ed9ng viên mình v\\u01b0\\u1ee3t qua nh\\u1eefng kho\\u1ea3nh kh\\u1eafc khó kh\\u0103n.V\\u1edbi nh\\u1eefng cách th\\u1ee9c này, b\\u1ea1n \\u0111ang th\\u1ec3 hi\\u1ec7n cách qu\\u1ea3n lý c\\u1ea3m xúc m\\u1ea1nh m\\u1ebd m\\u1ed9t cách lành m\\u1ea1nh, giúp con phát tri\\u1ec3n b\\u1ed9 công c\\u1ee5 \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúc riêng c\\u1ee7a mình.Ph\\u1ea3n h\\u1ed3i và ph\\u1ea3n \\u1ee9ngPh\\u1ea3n h\\u1ed3i và ph\\u1ea3n \\u1ee9ng tr\\u01b0\\u1edbc hành vi c\\u1ee7a con mang ý ngh\\u0129a hoàn toàn khác nhau, hi\\u1ec3u \\u0111\\u01b0\\u1ee3c \\u0111i\\u1ec1u này có th\\u1ec3 giúp thay \\u0111\\u1ed5i hành trình làm cha m\\u1eb9 c\\u1ee7a b\\u1ea1n. Hãy t\\u01b0\\u1edfng t\\u01b0\\u1ee3ng b\\u1ea1n \\u0111ang \\u1edf siêu th\\u1ecb và \\u0111\\u1ee9a con 4 tu\\u1ed5i c\\u1ee7a b\\u1ea1n b\\u1ea5t ng\\u1edd n\\u1ed5i c\\u01a1n càu nhàu vì b\\u1ea1n không mua k\\u1eb9o. Ph\\u1ea3n \\u1ee9ng ngay l\\u1eadp t\\u1ee9c c\\u1ee7a b\\u1ea1n có th\\u1ec3 là l\\u1edbn ti\\u1ebfng trách m\\u1eafng ho\\u1eb7c nh\\u01b0\\u1ee3ng b\\u1ed9 \\u0111\\u1ec3 tránh s\\u1ef1 lúng túng. Tuy nhiên, \\u0111ây th\\u01b0\\u1eddng là nh\\u1eefng hành \\u0111\\u1ed9ng xu\\u1ea5t phát t\\u1eeb c\\u1ea3m xúc nh\\u1ea5t th\\u1eddi, h\\u01a1n là s\\u1ef1 suy ngh\\u0129 c\\u1ea9n tr\\u1ecdng.Khi ph\\u1ea3n \\u1ee9ng, b\\u1ea1n th\\u01b0\\u1eddng hành \\u0111\\u1ed9ng m\\u1ed9t cách b\\u1ea3n n\\u0103ng, \\u0111\\u1ec3 c\\u1ea3m xúc chi ph\\u1ed1i mà không cân nh\\u1eafc \\u0111\\u1ebfn nh\\u1eefng h\\u1eadu qu\\u1ea3 lâu dài \\u0111\\u1ed1i v\\u1edbi con. Trái l\\u1ea1i, ph\\u1ea3n h\\u1ed3i c\\u1ea7n b\\u1ea1n dành th\\u1eddi gian \\u0111\\u1ec3 bình t\\u0129nh x\\u1eed lý tình hu\\u1ed1ng, hi\\u1ec3u \\u0111\\u01b0\\u1ee3c góc nhìn c\\u1ee7a con và l\\u1ef1a ch\\u1ecdn cách ti\\u1ebfp c\\u1eadn mang tính xây d\\u1ef1ng, phù h\\u1ee3p v\\u1edbi m\\u1ee5c tiêu dài h\\u1ea1n trong vi\\u1ec7c nuôi d\\u1ea1y tr\\u1ebb.Hãy xem b\\u1ea3ng so sánh d\\u01b0\\u1edbi \\u0111ây \\u0111\\u1ec3 hi\\u1ec3u s\\u1ef1 khác nhau gi\\u1eefa ph\\u1ea3n h\\u1ed3i và ph\\u1ea3n \\u1ee9ng:Tình hu\\u1ed1ngPh\\u1ea3n \\u1ee9ng Ph\\u1ea3n h\\u1ed3iBé không ch\\u1ecbu \\u0111i giày khi s\\u1eafp tr\\u1ec5"Con \\u0111i giày vào nhanh \\u0111i, không thì chúng ta s\\u1ebd tr\\u1ec5 m\\u1ea5t!""Con \\u0111ang ch\\u01a1i vui nh\\u1ec9? Nh\\u01b0ng bây gi\\u1edd chúng ta c\\u1ea7n ph\\u1ea3i \\u0111i r\\u1ed3i. Con mu\\u1ed1n \\u0111i giày xanh hay giày \\u0111\\u1ecf nào?"Bé làm \\u0111\\u1ed5 s\\u1eefa"M\\u1eb9 \\u0111ã b\\u1ea3o c\\u1ea9n th\\u1eadn r\\u1ed3i mà! Nhìn này, b\\u1ea9n h\\u1ebft c\\u1ea3 r\\u1ed3i!""\\u1ed2, chuy\\u1ec7n không hay x\\u1ea3y ra r\\u1ed3i. Chúng ta cùng d\\u1ecdn d\\u1eb9p nào và l\\u1ea7n sau c\\u1ea9n th\\u1eadn h\\u01a1n nhé."Bé \\u0111ánh anh\\/ch\\u1ecb\\/emPh\\u1ea1t ngay l\\u1eadp t\\u1ee9c"M\\u1eb9 th\\u1ea5y con \\u0111ang gi\\u1eadn l\\u1eafm. Nh\\u01b0ng \\u0111ánh ng\\u01b0\\u1eddi r\\u1ea5t \\u0111au. Chúng ta cùng tìm cách khác \\u0111\\u1ec3 nói v\\u1edbi ch\\u1ecb\\/em xem con c\\u1ea3m th\\u1ea5y th\\u1ebf nào nhé."Bé g\\u1eb7p khó kh\\u0103n v\\u1edbi bài t\\u1eadp"Sao con không hi\\u1ec3u \\u0111\\u01b0\\u1ee3c v\\u1eady? M\\u1eb9 \\u0111ã gi\\u1ea3ng bao nhiêu l\\u1ea7n r\\u1ed3i!""Bài này khó quá nh\\u1ec9? Chúng ta ngh\\u1ec9 m\\u1ed9t chút r\\u1ed3i th\\u1eed cách khác nhé."\\u0110\\u1ec3 chuy\\u1ec3n t\\u1eeb ph\\u1ea3n \\u1ee9ng sang ph\\u1ea3n h\\u1ed3i, ph\\u01b0\\u01a1ng pháp PAUSE là m\\u1ed9t tr\\u1ee3 giúp h\\u1eefu ích.P - D\\u1eebng l\\u1ea1i tr\\u01b0\\u1edbc khi hành \\u0111\\u1ed9ng (Pause before taking action).A - Nh\\u1eadn th\\u1ee9c c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a b\\u1ea1n (Acknowledge your emotions).U - Th\\u1ea5u hi\\u1ec3u quan \\u0111i\\u1ec3m c\\u1ee7a con (Understand your child's perspective).S - Ch\\u1ecdn cách h\\u1ed3i \\u0111áp phù h\\u1ee3p (Select an appropriate response).E - Giao ti\\u1ebfp m\\u1ed9t cách \\u0111\\u1ed3ng c\\u1ea3m (Engage with empathy).Ph\\u1ea3n h\\u1ed3i có ngh\\u0129a là \\u0111\\u01b0a ra nh\\u1eefng l\\u1ef1a ch\\u1ecdn có ý th\\u1ee9c trong vi\\u1ec7c x\\u1eed lý các tình hu\\u1ed1ng khó kh\\u0103n. Khi b\\u1ea1n kiên trì th\\u1ef1c hành, con s\\u1ebd d\\u1ea7n tr\\u1edf nên h\\u1ee3p tác h\\u01a1n và phát tri\\u1ec3n các k\\u1ef9 n\\u0103ng \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúc m\\u1ed9t cách hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 h\\u01a1n.Hãy d\\u01b0a ra ph\\u1ea3n h\\u1ed3i phù h\\u1ee3p \\u0111\\u1ed1i v\\u1edbi c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con.Chi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c hi\\u1ec7u qu\\u1ea3 cho cha m\\u1eb9: làm g\\u01b0\\u01a1ng v\\u1ec1 s\\u1ef1 c\\u1ea3m thôngL\\u1eafng nghe tích c\\u1ef1c và xác th\\u1ef1c thông tinL\\u1eafng nghe tích c\\u1ef1c không ch\\u1ec9 d\\u1eebng l\\u1ea1i \\u1edf vi\\u1ec7c nghe nh\\u1eefng l\\u1eddi nói c\\u1ee7a con, mà còn \\u0111òi h\\u1ecfi s\\u1ef1 hi\\u1ec7n di\\u1ec7n tr\\u1ecdn v\\u1eb9n và kh\\u1ea3 n\\u0103ng c\\u1ea3m nh\\u1eadn c\\u1ea3m xúc \\u1ea9n sau nh\\u1eefng hành \\u0111\\u1ed9ng hay bi\\u1ec3u hi\\u1ec7n c\\u1ee7a con. Khi \\u0111\\u1ee9a con ba tu\\u1ed5i c\\u1ee7a b\\u1ea1n bu\\u1ed3n bã vì tòa tháp x\\u1ebfp hình b\\u1ecb \\u0111\\u1ed5, \\u0111i\\u1ec1u \\u0111ó có th\\u1ec3 không \\u0111áng k\\u1ec3 v\\u1edbi b\\u1ea1n nh\\u01b0ng v\\u1edbi con, \\u0111ó là n\\u1ed7i th\\u1ea5t v\\u1ecdng và b\\u1ef1c b\\u1ed9i l\\u1edbn. Thông qua l\\u1eafng nghe tích c\\u1ef1c, b\\u1ea1n t\\u1ea1o ra m\\u1ed9t không gian an toàn, n\\u01a1i con c\\u1ea3m nh\\u1eadn \\u0111\\u01b0\\u1ee3c r\\u1eb1ng c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a mình \\u0111\\u01b0\\u1ee3c l\\u1eafng nghe và th\\u1ea5u hi\\u1ec3u. \\u0110\\u1ec3 l\\u1eafng nghe tích c\\u1ef1c, hãy b\\u1eaft \\u0111\\u1ea7u b\\u1eb1ng vi\\u1ec7c h\\u1ea1 th\\u1ea5p ng\\u01b0\\u1eddi xu\\u1ed1ng ngang t\\u1ea7m m\\u1eaft c\\u1ee7a con khi con nói chuy\\u1ec7n v\\u1edbi b\\u1ea1n. Hành \\u0111\\u1ed9ng \\u0111\\u01a1n gi\\u1ea3n này cho con th\\u1ea5y r\\u1eb1ng chúng có toàn b\\u1ed9 s\\u1ef1 chú ý c\\u1ee7a b\\u1ea1n. Khi con chia s\\u1ebb suy ngh\\u0129 ho\\u1eb7c m\\u1ed1i quan tâm c\\u1ee7a mình, hãy ph\\u1ea3n h\\u1ed3i b\\u1eb1ng nh\\u1eefng c\\u1ee5m t\\u1eeb khuy\\u1ebfn khích nh\\u01b0 "Ba\\/M\\u1eb9 hi\\u1ec3u r\\u1ed3i," ho\\u1eb7c "K\\u1ec3 thêm cho ba\\/m\\u1eb9 nghe v\\u1ec1 …." Nh\\u1eefng l\\u1eddi nh\\u1eafc nh\\u1eb9 nhàng này cho th\\u1ea5y b\\u1ea1n \\u0111ang tham gia và quan tâm \\u0111\\u1ebfn nh\\u1eefng gì con \\u0111ang nói.S\\u1ef1 xác nh\\u1eadn c\\u0169ng r\\u1ea5t quan tr\\u1ecdng trong vi\\u1ec7c xây d\\u1ef1ng trí tu\\u1ec7 c\\u1ea3m xúc cho con. Khi \\u0111\\u1ee9a con b\\u1ed1n tu\\u1ed5i c\\u1ee7a b\\u1ea1n khóc vì không th\\u1ec3 m\\u1eb7c chi\\u1ebfc áo len yêu thích vì nó \\u0111ang \\u0111\\u01b0\\u1ee3c gi\\u1eb7t, thay vì nói "\\u0110\\u1eebng khóc, ch\\u1ec9 là qu\\u1ea7n áo thôi," hãy th\\u1eeba nh\\u1eadn c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con: "Ba\\/M\\u1eb9 bi\\u1ebft con r\\u1ea5t th\\u1ea5t v\\u1ecdng. Con r\\u1ea5t thích m\\u1eb7c chi\\u1ebfc áo len \\u0111ó ph\\u1ea3i không?" Câu tr\\u1ea3 l\\u1eddi này cho con th\\u1ea5y r\\u1eb1ng c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con quan tr\\u1ecdng, ngay c\\u1ea3 khi b\\u1ea1n không th\\u1ec3 thay \\u0111\\u1ed5i tình hu\\u1ed1ng.S\\u1ef1 xác nh\\u1eadn không có ngh\\u0129a là b\\u1ea1n luôn \\u0111\\u1ed3ng ý v\\u1edbi hành vi c\\u1ee7a con ho\\u1eb7c nh\\u01b0\\u1ee3ng b\\u1ed9 yêu c\\u1ea7u c\\u1ee7a tr\\u1ebb. Thay vào \\u0111ó, \\u0111ó là vi\\u1ec7c th\\u1eeba nh\\u1eadn c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con. Khi \\u0111\\u1ee9a con sáu tu\\u1ed5i c\\u1ee7a b\\u1ea1n t\\u1ee9c gi\\u1eadn vì không th\\u1ec3 \\u0103n \\u0111\\u1ed3 ng\\u1ecdt tr\\u01b0\\u1edbc b\\u1eefa t\\u1ed1i, b\\u1ea1n có th\\u1ec3 nói: "Ba\\/M\\u1eb9 hi\\u1ec3u con r\\u1ea5t mu\\u1ed1n \\u0103n \\u0111\\u1ed3 ng\\u1ecdt ngay bây gi\\u1edd và con không h\\u1ec1 mu\\u1ed1n ph\\u1ea3i ch\\u1edd \\u0111\\u1ee3i. Ba\\/M\\u1eb9 hi\\u1ec3u con \\u0111ang r\\u1ea5t b\\u1ef1c b\\u1ed9i, nh\\u01b0ng chúng ta v\\u1eabn c\\u1ea7n \\u0103n t\\u1ed1i tr\\u01b0\\u1edbc."Th\\u1ec3 hi\\u1ec7n lòng c\\u1ea3m thông và s\\u1ef1 th\\u1ea5u hi\\u1ec3uVi\\u1ec7c th\\u1ec3 hi\\u1ec7n s\\u1ef1 c\\u1ea3m thông và th\\u1ea5u hi\\u1ec3u chân thành \\u0111\\u1ed1i v\\u1edbi nh\\u1eefng khó kh\\u0103n c\\u1ee7a con giúp t\\u1ea1o ra s\\u1ef1 tin t\\u01b0\\u1edfng và an toàn v\\u1ec1 m\\u1eb7t c\\u1ea3m xúc s\\u1ebd t\\u1ed3n t\\u1ea1i su\\u1ed1t \\u0111\\u1eddi. Khi con g\\u1eb7p ph\\u1ea3i nh\\u1eefng thách th\\u1ee9c, cho dù \\u0111ó là vi\\u1ec7c bu\\u1ed9c dây giày khó nh\\u1eb1n hay n\\u1ed7i lo l\\u1eafng khi xa m\\u1eb9 \\u1edf nhà tr\\u1ebb, ph\\u1ea3n \\u1ee9ng \\u0111\\u1ea7y c\\u1ea3m thông c\\u1ee7a b\\u1ea1n s\\u1ebd tr\\u1edf thành ti\\u1ebfng nói n\\u1ed9i tâm \\u0111\\u1ea7y an \\u1ee7i và giúp con tr\\u1edf nên kiên c\\u01b0\\u1eddng h\\u01a1n.Khi cô con gái 4 tu\\u1ed5i c\\u1ee7a b\\u1ea1n tr\\u1edf nên kích \\u0111\\u1ed9ng khi \\u0111ang ch\\u01a1i cùng b\\u1ea1n bè, thay vì g\\u1ea1t n\\u01b0\\u1edbc m\\u1eaft c\\u1ee7a con b\\u1eb1ng câu nói "Không có gì ph\\u1ea3i khóc c\\u1ea3," hãy nói \\u0111\\u01a1n gi\\u1ea3n r\\u1eb1ng, "Ba\\/M\\u1eb9 th\\u1ea5y con \\u0111ang r\\u1ea5t bu\\u1ed3n vì ph\\u1ea3i chia s\\u1ebb \\u0111\\u1ed3 ch\\u01a1i yêu thích c\\u1ee7a mình. \\u0110i\\u1ec1u \\u0111ó ch\\u1eafc h\\u1eb3n r\\u1ea5t khó kh\\u0103n v\\u1edbi con." Hành \\u0111\\u1ed9ng \\u0111\\u01a1n gi\\u1ea3n này c\\u1ee7a s\\u1ef1 th\\u1ea5u hi\\u1ec3u giúp con c\\u1ea3m th\\u1ea5y \\u0111\\u01b0\\u1ee3c l\\u1eafng nghe và \\u0111\\u01b0\\u1ee3c h\\u1ed7 tr\\u1ee3, t\\u1eeb \\u0111ó con \\u0111i\\u1ec1u ch\\u1ec9nh c\\u1ea3m xúc t\\u1ed1t h\\u01a1n trong các tình hu\\u1ed1ng xã h\\u1ed9i trong t\\u01b0\\u01a1ng lai.D\\u01b0\\u1edbi \\u0111ây là nh\\u1eefng c\\u1ee5m t\\u1eeb mà b\\u1ea1n có th\\u1ec3 s\\u1eed d\\u1ee5ng \\u0111\\u1ec3 th\\u1ec3 hi\\u1ec7n s\\u1ef1 \\u0111\\u1ed3ng c\\u1ea3m và th\\u1ea5u hi\\u1ec3u:\\u0110\\u1ed1i v\\u1edbi c\\u1ea3m xúc khó kh\\u0103n:"M\\u1eb9 hi\\u1ec3u là con \\u0111ang c\\u1ea3m th\\u1ea5y r\\u1ea5t bu\\u1ed3n và s\\u1ee3 hãi.""Con gi\\u1eadn là chuy\\u1ec7n bình th\\u01b0\\u1eddng, nh\\u01b0ng chúng ta hãy tìm cách th\\u1ec3 hi\\u1ec7n s\\u1ef1 gi\\u1eadn d\\u1eef m\\u1ed9t cách nh\\u1eb9 nhàng nhé.""M\\u1eb9 \\u1edf \\u0111ây cùng con khi con \\u0111ang bu\\u1ed3n."\\u0110\\u1ed1i v\\u1edbi tình hu\\u1ed1ng thách th\\u1ee9c:"Vi\\u1ec7c này có h\\u01a1i khó, nh\\u01b0ng chúng ta s\\u1ebd cùng nhau gi\\u1ea3i quy\\u1ebft.""Con có mu\\u1ed1n ôm m\\u1eb9 m\\u1ed9t cái trong khi chúng ta nói v\\u1ec1 chuy\\u1ec7n v\\u1eeba x\\u1ea3y ra không?""M\\u1eb9 c\\u0169ng t\\u1eebng c\\u1ea3m th\\u1ea5y nh\\u01b0 v\\u1eady khi m\\u1eb9 còn nh\\u1ecf."\\u0110\\u1ec3 khuy\\u1ebfn khích s\\u1ef1 kiên c\\u01b0\\u1eddng:"M\\u1eafc l\\u1ed7i là chuy\\u1ec7n bình th\\u01b0\\u1eddng, \\u0111ó là cách \\u0111\\u1ec3 chúng ta h\\u1ecdc h\\u1ecfi.""M\\u1eb9 th\\u1ea5y con \\u0111ang c\\u1ed1 g\\u1eafng r\\u1ea5t nhi\\u1ec1u.""Chúng ta hãy hít th\\u1edf sâu và th\\u1eed l\\u1ea1i nhé."Hãy nh\\u1edb k\\u1ebft h\\u1ee3p gi\\u1ecdng \\u0111i\\u1ec7u và ngôn ng\\u1eef c\\u01a1 th\\u1ec3 v\\u1edbi l\\u1eddi nói c\\u1ee7a b\\u1ea1n. Qu\\u1ef3 xu\\u1ed1ng ngang t\\u1ea7m m\\u1eaft c\\u1ee7a con b\\u1ea1n, ch\\u1ea1m nh\\u1eb9 vào con khi thích h\\u1ee3p và duy trì gi\\u1ecdng nói bình t\\u0129nh. Nh\\u1eefng tín hi\\u1ec7u phi ngôn ng\\u1eef này giúp c\\u1ee7ng c\\u1ed1 thông \\u0111i\\u1ec7p b\\u1eb1ng l\\u1eddi nói v\\u1ec1 s\\u1ef1 th\\u1ea5u hi\\u1ec3u c\\u1ee7a b\\u1ea1n và giúp con c\\u1ea3m th\\u1ea5y th\\u1ef1c s\\u1ef1 \\u0111\\u01b0\\u1ee3c trân tr\\u1ecdng.Khi th\\u1ec3 hi\\u1ec7n s\\u1ef1 c\\u1ea3m thông, th\\u1eddi \\u0111i\\u1ec3m c\\u0169ng quan tr\\u1ecdng nh\\u01b0 l\\u1eddi nói. \\u0110ôi khi, con có th\\u1ec3 c\\u1ea7n m\\u1ed9t kho\\u1ea3ng th\\u1eddi gian yên t\\u0129nh tr\\u01b0\\u1edbc khi s\\u1eb5n sàng th\\u1ea3o lu\\u1eadn v\\u1ec1 c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a mình. T\\u1ea1o ra m\\u1ed9t không gian an toàn b\\u1eb1ng cách \\u0111\\u01a1n gi\\u1ea3n là hi\\u1ec7n di\\u1ec7n c\\u1ea1nh con, mang l\\u1ea1i s\\u1ef1 tho\\u1ea3i mái thông qua s\\u1ef1 g\\u1ea7n g\\u0169i c\\u1ee7a b\\u1ea1n và ch\\u1edd \\u0111\\u1ee3i tín hi\\u1ec7u s\\u1eb5n sàng chia s\\u1ebb t\\u1eeb tr\\u1ebb.B\\u1ea1n chính là "kim ch\\u1ec9 nam" giúp tr\\u1ebb v\\u1ebd nên b\\u1ee9c tranh c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a riêng con.K\\u1ebft lu\\u1eadnHành trình làm cha m\\u1eb9 c\\u1ee7a b\\u1ea1n giúp \\u0111\\u1ecbnh hình b\\u1ee9c tranh c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a con sâu s\\u1eafc h\\u01a1n b\\u1ea1n ngh\\u0129. Trong su\\u1ed1t bài vi\\u1ebft này, chúng ta \\u0111ã khám phá cách trí tu\\u1ec7 c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a b\\u1ea1n \\u1ea3nh h\\u01b0\\u1edfng tr\\u1ef1c ti\\u1ebfp \\u0111\\u1ebfn s\\u1ef1 phát tri\\u1ec3n c\\u1ee7a con, t\\u1eeb cách tr\\u1ebb x\\u1eed lý c\\u1ea3m xúc \\u0111\\u1ebfn cách tr\\u1ebb \\u0111\\u1ed1i phó v\\u1edbi nh\\u1eefng tình hu\\u1ed1ng khó kh\\u0103n. M\\u1ed7i l\\u1ea7n t\\u01b0\\u01a1ng tác \\u0111\\u1ec1u là m\\u1ed9t kho\\u1ea3nh kh\\u1eafc giáo d\\u1ee5c con, và vi\\u1ec7c b\\u1ea1n liên t\\u1ee5c bi\\u1ec3u \\u0111\\u1ea1t c\\u1ea3m xúc lành m\\u1ea1nh t\\u1ea1o ra n\\u1ec1n t\\u1ea3ng cho s\\u1ee9c kh\\u1ecfe c\\u1ea3m xúc su\\u1ed1t \\u0111\\u1eddi c\\u1ee7a con.V\\u1edbi nh\\u1eefng chi\\u1ebfn l\\u01b0\\u1ee3c này, b\\u1ea1n có th\\u1ec3 t\\u1ea1o ra m\\u1ed9t môi tr\\u01b0\\u1eddng nuôi d\\u01b0\\u1ee1ng n\\u01a1i con b\\u1ea1n c\\u1ea3m th\\u1ea5y an toàn \\u0111\\u1ec3 th\\u1ec3 hi\\u1ec7n và hi\\u1ec3u \\u0111\\u01b0\\u1ee3c c\\u1ea3m xúc c\\u1ee7a mình. Hãy b\\u1eaft \\u0111\\u1ea7u nh\\u1ecf b\\u1eb1ng cách ch\\u1ecdn m\\u1ed9t ph\\u01b0\\u01a1ng pháp phù h\\u1ee3p v\\u1edbi b\\u1ea1n, sau \\u0111ó d\\u1ea7n d\\u1ea7n chuy\\u1ec3n \\u0111\\u1ed5i thành nh\\u1eefng thói quen l\\u1edbn cho c\\u1ea3 b\\u1ea1n và con."

Khi cảm xúc cha mẹ dẫn lối: Trẻ học được gì? (Phần 2)

Bài viết này được viết bởi Philip de Ath, Giám đốc vận hành tại Schoolisting.

Nguyễn Hà Thanh Thảo dịch sang tiếng Việt.

Mục lục

Phần 1

Chiến lược hiệu quả cho cha mẹ: làm gương tự điều chỉnh cảm xúc

Chiến lược hiệu quả cho cha mẹ: làm gương về sự cảm thông

Kết luận

Chiến lược hiệu quả cho cha mẹ: làm gương tự điều chỉnh cảm xúc

Quản lý sự bộc phát cảm xúc

Hãy nhớ lại những khoảnh khắc mà cảm xúc của bạn sắp vỡ òa. Có lẽ con vừa tạo nên một "tác phẩm nghệ thuật" trên bức tường mới sơn của bạn, hoặc con đang trải qua lần bùng nổ cảm xúc thứ ba chỉ trong một buổi sáng. Những tình huống này có thể thử thách khả năng giữ bình tĩnh của những bậc cha mẹ dù kiên nhẫn nhất.

Hiểu và quản lý những cơn bùng nổ cảm xúc của bạn là điều vô cùng quan trọng, điều này không chỉ giúp bạn an tâm hơn mà còn hỗ trợ cho sự phát triển cảm xúc của con. Khi bạn quản lý những cảm xúc mạnh mẽ một cách lành mạnh, bạn đang dạy cho con mình những bài học cuộc sống quý giá về điều chỉnh cảm xúc. Hãy thử áp dụng những chiến lược này khi bạn sắp bùng nổ lần tới.

Hít thở sâu: Khi bạn cảm thấy quá tải, hãy hít thở sâu ba lần, đếm đến bốn khi hít vào và tám khi thở ra. Hãy biến nó thành một trò chơi bằng cách giả vờ bạn đang thổi bóng bay hoặc làm nguội món súp nóng. Con sẽ thấy tò mò và có thể tham gia cùng bạn, biến nó thành một hoạt động thư giãn chung.
Tạo một Góc Bình tĩnh: Đặt riêng một không gian trong nhà để giúp bạn có thời gian để lấy lại bình tĩnh. Đặt vào góc này những vật dụng mang lại cảm giác thoải mái như một chiếc gối mềm hoặc một quả bóng giảm căng thẳng. Khi bạn cảm thấy quá tải, hãy nói với con, "Mẹ/Bố cần một chút thời gian để bình tĩnh lại. Mẹ/Bố sẽ ngồi trong góc đặc biệt của mình một vài phút." Điều này không chỉ giúp bạn điều chỉnh cảm xúc của mình mà còn thể hiện cho con thấy rằng việc thư giãn khi cảm thấy quá tải là một hoạt động bình thường và lành mạnh.
Nghỉ ngơi 5 phút: Khi bạn nhận thấy cảm xúc của mình dâng trào, hãy nhớ đến sức mạnh của việc tạm dừng 5 phút. Kỹ thuật đơn giản nhưng hiệu quả này giúp bạn trở lại tình huống với tâm trí rõ ràng hơn. Ví dụ, khi con từ chối mặc quần áo để đi học, thay vì lớn tiếng, bạn có thể nói, "Mẹ/Bố đang cảm thấy bực bội. Mẹ/Bố sẽ dành năm phút để bình tĩnh lại, sau đó chúng ta sẽ cùng thử lại nhé."
Nói chuyện tích cực với bản thân: Thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tích cực và tập trung vào giải pháp. Thay vì "Tôi không thể chịu đựng được nữa", hãy thử "Điều này thật khó khăn, nhưng tôi có thể vượt qua từng bước một." Diễn đạt những suy nghĩ này thành lời để con có thể nghe thấy cách bạn tự động viên mình vượt qua những khoảnh khắc khó khăn.

Với những cách thức này, bạn đang thể hiện cách quản lý cảm xúc mạnh mẽ một cách lành mạnh, giúp con phát triển bộ công cụ điều chỉnh cảm xúc riêng của mình.

Phản hồi và phản ứng

Phản hồi và phản ứng trước hành vi của con mang ý nghĩa hoàn toàn khác nhau, hiểu được điều này có thể giúp thay đổi hành trình làm cha mẹ của bạn. Hãy tưởng tượng bạn đang ở siêu thị và đứa con 4 tuổi của bạn bất ngờ nổi cơn càu nhàu vì bạn không mua kẹo. Phản ứng ngay lập tức của bạn có thể là lớn tiếng trách mắng hoặc nhượng bộ để tránh sự lúng túng. Tuy nhiên, đây thường là những hành động xuất phát từ cảm xúc nhất thời, hơn là sự suy nghĩ cẩn trọng.

Khi phản ứng, bạn thường hành động một cách bản năng, để cảm xúc chi phối mà không cân nhắc đến những hậu quả lâu dài đối với con. Trái lại, phản hồi cần bạn dành thời gian để bình tĩnh xử lý tình huống, hiểu được góc nhìn của con và lựa chọn cách tiếp cận mang tính xây dựng, phù hợp với mục tiêu dài hạn trong việc nuôi dạy trẻ.

Hãy xem bảng so sánh dưới đây để hiểu sự khác nhau giữa phản hồi và phản ứng:

Tình huống	Phản ứng	Phản hồi
Bé không chịu đi giày khi sắp trễ	"Con đi giày vào nhanh đi, không thì chúng ta sẽ trễ mất!"	"Con đang chơi vui nhỉ? Nhưng bây giờ chúng ta cần phải đi rồi. Con muốn đi giày xanh hay giày đỏ nào?"
Bé làm đổ sữa	"Mẹ đã bảo cẩn thận rồi mà! Nhìn này, bẩn hết cả rồi!"	"Ồ, chuyện không hay xảy ra rồi. Chúng ta cùng dọn dẹp nào và lần sau cẩn thận hơn nhé."
Bé đánh anh/chị/em	Phạt ngay lập tức	"Mẹ thấy con đang giận lắm. Nhưng đánh người rất đau. Chúng ta cùng tìm cách khác để nói với chị/em xem con cảm thấy thế nào nhé."
Bé gặp khó khăn với bài tập	"Sao con không hiểu được vậy? Mẹ đã giảng bao nhiêu lần rồi!"	"Bài này khó quá nhỉ? Chúng ta nghỉ một chút rồi thử cách khác nhé."

Để chuyển từ phản ứng sang phản hồi, phương pháp PAUSE là một trợ giúp hữu ích.

P - Dừng lại trước khi hành động (Pause before taking action).

A - Nhận thức cảm xúc của bạn (Acknowledge your emotions).

U - Thấu hiểu quan điểm của con (Understand your child's perspective).

S - Chọn cách hồi đáp phù hợp (Select an appropriate response).

E - Giao tiếp một cách đồng cảm (Engage with empathy).

Phản hồi có nghĩa là đưa ra những lựa chọn có ý thức trong việc xử lý các tình huống khó khăn. Khi bạn kiên trì thực hành, con sẽ dần trở nên hợp tác hơn và phát triển các kỹ năng điều chỉnh cảm xúc một cách hiệu quả hơn.

850383c7 a078 4137 bae0 fd3d72dd00dd Hãy dưa ra phản hồi phù hợp đối với cảm xúc của con.

Chiến lược hiệu quả cho cha mẹ: làm gương về sự cảm thông

Lắng nghe tích cực và xác thực thông tin

Lắng nghe tích cực không chỉ dừng lại ở việc nghe những lời nói của con, mà còn đòi hỏi sự hiện diện trọn vẹn và khả năng cảm nhận cảm xúc ẩn sau những hành động hay biểu hiện của con. Khi đứa con ba tuổi của bạn buồn bã vì tòa tháp xếp hình bị đổ, điều đó có thể không đáng kể với bạn nhưng với con, đó là nỗi thất vọng và bực bội lớn. Thông qua lắng nghe tích cực, bạn tạo ra một không gian an toàn, nơi con cảm nhận được rằng cảm xúc của mình được lắng nghe và thấu hiểu.

Để lắng nghe tích cực, hãy bắt đầu bằng việc hạ thấp người xuống ngang tầm mắt của con khi con nói chuyện với bạn. Hành động đơn giản này cho con thấy rằng chúng có toàn bộ sự chú ý của bạn. Khi con chia sẻ suy nghĩ hoặc mối quan tâm của mình, hãy phản hồi bằng những cụm từ khuyến khích như "Ba/Mẹ hiểu rồi," hoặc "Kể thêm cho ba/mẹ nghe về …." Những lời nhắc nhẹ nhàng này cho thấy bạn đang tham gia và quan tâm đến những gì con đang nói.

Sự xác nhận cũng rất quan trọng trong việc xây dựng trí tuệ cảm xúc cho con. Khi đứa con bốn tuổi của bạn khóc vì không thể mặc chiếc áo len yêu thích vì nó đang được giặt, thay vì nói "Đừng khóc, chỉ là quần áo thôi," hãy thừa nhận cảm xúc của con: "Ba/Mẹ biết con rất thất vọng. Con rất thích mặc chiếc áo len đó phải không?" Câu trả lời này cho con thấy rằng cảm xúc của con quan trọng, ngay cả khi bạn không thể thay đổi tình huống.

Sự xác nhận không có nghĩa là bạn luôn đồng ý với hành vi của con hoặc nhượng bộ yêu cầu của trẻ. Thay vào đó, đó là việc thừa nhận cảm xúc của con. Khi đứa con sáu tuổi của bạn tức giận vì không thể ăn đồ ngọt trước bữa tối, bạn có thể nói: "Ba/Mẹ hiểu con rất muốn ăn đồ ngọt ngay bây giờ và con không hề muốn phải chờ đợi. Ba/Mẹ hiểu con đang rất bực bội, nhưng chúng ta vẫn cần ăn tối trước."

Thể hiện lòng cảm thông và sự thấu hiểu

Việc thể hiện sự cảm thông và thấu hiểu chân thành đối với những khó khăn của con giúp tạo ra sự tin tưởng và an toàn về mặt cảm xúc sẽ tồn tại suốt đời. Khi con gặp phải những thách thức, cho dù đó là việc buộc dây giày khó nhằn hay nỗi lo lắng khi xa mẹ ở nhà trẻ, phản ứng đầy cảm thông của bạn sẽ trở thành tiếng nói nội tâm đầy an ủi và giúp con trở nên kiên cường hơn.

Khi cô con gái 4 tuổi của bạn trở nên kích động khi đang chơi cùng bạn bè, thay vì gạt nước mắt của con bằng câu nói "Không có gì phải khóc cả," hãy nói đơn giản rằng, "Ba/Mẹ thấy con đang rất buồn vì phải chia sẻ đồ chơi yêu thích của mình. Điều đó chắc hẳn rất khó khăn với con." Hành động đơn giản này của sự thấu hiểu giúp con cảm thấy được lắng nghe và được hỗ trợ, từ đó con điều chỉnh cảm xúc tốt hơn trong các tình huống xã hội trong tương lai.

Dưới đây là những cụm từ mà bạn có thể sử dụng để thể hiện sự đồng cảm và thấu hiểu:

Đối với cảm xúc khó khăn:

"Mẹ hiểu là con đang cảm thấy rất buồn và sợ hãi."
"Con giận là chuyện bình thường, nhưng chúng ta hãy tìm cách thể hiện sự giận dữ một cách nhẹ nhàng nhé."
"Mẹ ở đây cùng con khi con đang buồn."

Đối với tình huống thách thức:

"Việc này có hơi khó, nhưng chúng ta sẽ cùng nhau giải quyết."
"Con có muốn ôm mẹ một cái trong khi chúng ta nói về chuyện vừa xảy ra không?"
"Mẹ cũng từng cảm thấy như vậy khi mẹ còn nhỏ."

Để khuyến khích sự kiên cường:

"Mắc lỗi là chuyện bình thường, đó là cách để chúng ta học hỏi."
"Mẹ thấy con đang cố gắng rất nhiều."
"Chúng ta hãy hít thở sâu và thử lại nhé."

Hãy nhớ kết hợp giọng điệu và ngôn ngữ cơ thể với lời nói của bạn. Quỳ xuống ngang tầm mắt của con bạn, chạm nhẹ vào con khi thích hợp và duy trì giọng nói bình tĩnh. Những tín hiệu phi ngôn ngữ này giúp củng cố thông điệp bằng lời nói về sự thấu hiểu của bạn và giúp con cảm thấy thực sự được trân trọng.

Khi thể hiện sự cảm thông, thời điểm cũng quan trọng như lời nói. Đôi khi, con có thể cần một khoảng thời gian yên tĩnh trước khi sẵn sàng thảo luận về cảm xúc của mình. Tạo ra một không gian an toàn bằng cách đơn giản là hiện diện cạnh con, mang lại sự thoải mái thông qua sự gần gũi của bạn và chờ đợi tín hiệu sẵn sàng chia sẻ từ trẻ.

c3ed6bca 8d08 4635 80cb 566b6e6fd06d Bạn chính là "kim chỉ nam" giúp trẻ vẽ nên bức tranh cảm xúc của riêng con.

Kết luận

Hành trình làm cha mẹ của bạn giúp định hình bức tranh cảm xúc của con sâu sắc hơn bạn nghĩ. Trong suốt bài viết này, chúng ta đã khám phá cách trí tuệ cảm xúc của bạn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của con, từ cách trẻ xử lý cảm xúc đến cách trẻ đối phó với những tình huống khó khăn. Mỗi lần tương tác đều là một khoảnh khắc giáo dục con, và việc bạn liên tục biểu đạt cảm xúc lành mạnh tạo ra nền tảng cho sức khỏe cảm xúc suốt đời của con.

Với những chiến lược này, bạn có thể tạo ra một môi trường nuôi dưỡng nơi con bạn cảm thấy an toàn để thể hiện và hiểu được cảm xúc của mình. Hãy bắt đầu nhỏ bằng cách chọn một phương pháp phù hợp với bạn, sau đó dần dần chuyển đổi thành những thói quen lớn cho cả bạn và con.